آوای مو: انسان‌شناسی زیبایی‌شناسی بومی در خودتزیینی زن ترکمنی روستای دویدوخ

آراستن‌ مو در ‌فرهنگ ترکمنی نشان‌دهنده معانی گسترده‌ای همچون موقعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، قومی و فردی است. آراستن موی زنان ترکمن از تولد آغاز می‌شود و در تمامی مراحل زندگی ادامه می‌یابد، آنچه در آراستن مو اهمیت دارد، معیارهای بومی زیبایی است. در این مقاله تلاش شده است، با مطالعه مردم‌نگارانه در روستای ترکمن‌نشین دویدوخ‌، معیارهای زیبایی بومی در خودتزیینی مو زنان‌ با رویکردی کیفی و فن‌های مصاحبه، مشاهده و اسنادی بررسی ‌‌شود. چارچوب نظری برگرفته از گرایش انسان‌شناسی زیبایی‌شناسی بومیاست که در آن نقش ارزش‌های جمعی در تأثیرگذاری بر معیارهای زیبایی اهمیت دارد و بر همین اساس در این پژوهش، ارزش‌های جمعی‌ مؤثر در زیبا‌یی آراستن مو از گذشته تا به امروز در منابع موجود ترکمنی و میدان پژوهش مد نظر قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که سیاهی رنگ، بلندی مو، شباهت به موجودات طبیعی، تناسب با هویت قومی، سیاسی اقتصادی و اجتماعی در معیارهای زیبایی خودتزیینی مؤثرند. زنان در جامعه ترکمنی با آراستن موی خود، معنا‌ و مفاهیمی را تولید و از ارزش‌های جمعی استفاده می‌کنند. جامعه بومی با دیدن این نشانه‌ها مفاهیم و معانی را دریافت می‌کند. در این فرآیند هرگونه اختلال در دریافت معنا باعث خلق مفهوم زشتی می‌شود و درحالی‌که برقراری ارتباط و دریافت معنا، مفهوم زیبایی را پدید می‌آورد. زیبایی در خودتزیینی به دو بخش مادی و معنوی تقسیم می‌شود. هویت در زیبایی معنوی نقش مهمی ایفا می‌کند و نسبت به زیبایی مادی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیبایی معنوی در خودتزیینی زنان باعث حفظ هویت و قدرت جامعه دویدوخی می‌شود.